حدیث هفته 27- مکارم اخلاق

قال علی (ع):

 لَا تَکْمُلُ الْمَکَارِمُ إِلَّا بِالْعَفَافِ وَ الْإِیثَار

مکارم اخلاق به کمال نمى رسد، مگر با پاکدامنى و از خود گذشتگى.

تصنیف غررالحکم و درالکلم ص 256 ، ح 5418

آیا به درآمد زن؛مهریه و جهیزیه خمس تعلق می گیرد

حجت الاسلام درویش پور کاخکی امام جماعت حسینیه فاطمیه کاخکی های مقیم مرکز ؛هفته گذشته بین الصلاتین  در مورد خمس مطالب زیر را مطرح نمودند :

نظر فقها/ آیا به درآمد زن، مهریه و جهیزیه خمس تعلق می‌گیرد؟

طلا و زیورآلاتی که شوهر برای زن می‌خرد، آیا مشمول خمس است یا خیر؟ حضرات آیات خامنه‌ای، بهجت، وحیدخراسانی، مکارم‌شیرازی، صافی‌گلپایگانی، تبریزی، نوری‌همدانی، فاضل‌لنکرانی بالاتفاق می‌فرمایند که اگر به مقدار متعارف و مناسب شأن او باشد، خمس ندارد. اما چنان‌چه آیت‌الله مظاهری می‌فرمایند: مورد زینت‌ نباشد و سال‌ بر آن‌ بگذرد ولو کم‌ باشد، خمس‌ دارد.

یکی از مواردی که علی‌رغم تصور عامه مردم، زنان ‌هم می‌توانند با آن درگیر باشند، مسئله خمس است. دانستن خمس و احکام مرتبط با آن، همان‌قدر که برای مردان لازم است، برای زنان نیز ضروری است. 

به گزارش مهرخانه، بر اساس آن‌چه فقها گفته‌اند، در برخی موارد، زنان نیز با خمس و پرداخت آن سروکار خواهند داشت؛ مواردی مانند حقوق، هدیه، ارث و... . لذا دانستن احکام مرتبط با آن برای زنان نیز لازم است.

درآمد زن

درصورتی‌که زن خود، شاغل باشد و درآمد داشته باشد، به فتوای مراجعی مانند حضرات آیات تبریزی، فاضل‌لنکرانی، مکارم‌شیرازی و مظاهری، درصورتی‌که در مؤونه زندگی صرف نشود و سال خمسی بر آن بگذرد، خمس خواهد داشت. البته چنان‌چه آیت‌الله مظاهری فرمودند: زن می‌تواند تا پایان‌ سال‌ خمسی‌ صبر کند و اگر مصرف‌ شد، خمس‌ ندارد. آیت‌الله صافی‌گلپایگانی نیز می‌گویند: پرداخت خمس در هر ماه لازم نیست. اولین حقوقی که می‎گیرند، اول سال خمسی آن‎ها است.

مهریه

یکی از حقوق مسلمی که به زن تعلق می‌گیرد، مهریه اوست، اما این‌که آیا به مهریه نیز خمس تعلق می‌گیرد یا خیر، همه فقها بر خمس‌نداشتن مهریه اجماع دارند. 

آیت‌الله خامنه‌ای این توضیح را هم اضافه می‌کنند که «در عدم وجوب خمس مهریه فرقى بین مهریه مدت‌دار و بدون مدت و بین پول نقد و کالا وجود ندارد.» اما آیت‌الله وحیدخراسانی در ادامه می‌فرمایند: «ولی اگر مهریه مورد مصالحه واقع شود ـ مثل موارد تورم- نسبت به مقدار زائد بر اصل مهریه، احتیاط واجب آن است که خمس آن را بدهد.» و آیت‌الله فاضل‌لنکرانی نیز می‌افزایند: «اگرچه احتیاط مستحب این است که درصورتی‌که سال بر آن بگذرد، خمس آن را بپردازد.» آیت‌الله مکارم‌شیرازی نیز می‌گویند: «اگر مهریه زن بیش از مهرالسنه باشد، آن مازاد خمس تعلق می‌گیرد؛ و میزان مهرالسنه 500 دینار است.»

نفقه

در استفتائی از آیت‌الله خامنه‌ای پرسیده شده است:‌ آیا نفقه‏اى که شخصى از طرف پدر یا برادر یا یکى از اقوام دریافت مى‏کند، هدیه محسوب مى‏شود یا خیر؟ درصورتی‌که نفقه‌دهنده خمس اموال خود را نپردازد، آیا بر نفقه‌گیرنده پرداخت خمس آن‌چه از او مى‏گیرد، واجب است؟ و ایشان در جواب فرمودند: «تحقق عنوان هبه و هدیه تابع قصدِ دهنده است و تا نفقه گیرنده یقین نداشته باشد که مالى که به او داده مى‏شود، متعلق خمس است، پرداخت خمس آن واجب نیست.»

از آیت‌الله بهجت نیز در مورد همسری که خمس نمی‌پردازد سؤال شد که: زن می‌داند که شوهرش خمس نمی‌‌دهد، آیا می‌تواند بدون اجازه شوهر، خمس چیزى را که در خانه از مخارج سال اضافه آمده، بپردازد؟ و ایشان در پاسخ فرمودند:‌ »خیر، نمى‌تواند؛ مگر به‌اندازه مورد استفاده خود زن باشد.»

زیورآلات

طلا و زیورآلاتی که شوهر برای زن می‌خرد، آیا مشمول خمس است یا خیر؟ حضرات آیات خامنه‌ای، بهجت، وحیدخراسانی، مکارم‌شیرازی، صافی‌گلپایگانی، تبریزی، نوری‌همدانی، فاضل‌لنکرانی بالاتفاق می‌فرمایند که اگر به مقدار متعارف و مناسب شأن او باشد، خمس ندارد. اما چنان‌چه آیت‌الله مظاهری می‌فرمایند: مورد زینت‌ نباشد و سال‌ بر آن‌ بگذرد ولو کم‌ باشد، خمس‌ دارد. و براساس آن‌چه آیت‌الله فاضل‌لنکرانی در پاسخ به سؤالی در مورد این‌که اگر شوهر خمس طلاجات خریداری‌شده را نپردازد، آیا پرداخت خمس بر همسر او واجب است؟ می‌فرمایند: بلى، در فرض سؤال، لازم است همسر خمس طلا و زیورآلات را بپردازد.

هدیه

نظرات فقها در مورد خمس هدیه متفاوت است. آیت‌الله خامنه‌ای می‌فرمایند: هبه و هدیه خمس ندارد، هرچند احوط این است که اگر از مخارج سال زیاد بیاید، خمس آن پرداخت شود. و آیت‌الله فاضل‌لنکرانی این مسئله را بنابر احتیاط واجب دانسته‌اند، اما حضرات آیات وحیدخراسانی، تبریزی،‌ مکارم‌شیرازی این امر را مقید به قیدی کرده و می‌فرمایند:‌ هدیه‌هاى غیرارزشمند متعلق خمس نیست و هدیه‌هاى ارزشمند درصورتی‌که در مؤونه سال صرف نشود و سال بر آن بگذرد، متعلق خمس است. 

آیت‌الله تبریزی از چنین هدیه‌ای تعبیر به شی یسیر کرده‌اند و در توضیح آن فرموده‌اند: منظور از شی یسیر چیز کمی است که نوعاً تا آخر سال مصرف می‌شود، مثل یک پیراهن. 

جهیزیه

معمولاً‌ خانواده‌ها لوازمی را به‌عنوان جهزیه برای دخترشان می‌خرند تا در هنگام ازدواج به او بدهند،‌ نظر فقها در مورد خمس جهیزیه متفاوت است. آیت‌الله بهجت معتقدند: تهیه جهیزیه در سال‌هایى که دختر در معرض شوهرکردن است، خمس ندارد. 

حضرات آیات وحیدخراسانی، نوری‌همدانی و فاضل‌لنکرانی نیز معتقدند: اگر انسان در شهرى باشد که معمولاً هرسال مقدارى از جهیزیه دختر را تهیه مى‌کنند، درصورتی‌که آن شخص نتواند در غیر این صورت جهیزیه را تهیه کند و ندادن جهیزیه منافى شأن او باشد، چنان‌چه در بین سال از منافع آن سال جهیزیه بخرد، خمس ندارد، و لازم نیست دختر در معرض ازدواج باشد. 

آیت‌الله خامنه‌ای موافق با این قول در مورد خرید لوازم با مبلغی کمتر از مبلغ معمول آن می‌فرمایند: اگر آن‌ها را با منفعت کسب سال براى استفاده در آینده خریده‏ اید و در سال خرید موردنیاز شما نبوده، باید خمس قیمت عادلانه آن را در سر سال خمسى بپردازید، مگر آن‌که به علت عدم توانایى از تهیه یک‌باره آن هنگام نیاز، ناگزیر از تهیه تدریجى و نگهدارى آن براى زمان احتیاج باشید، و مقدار آن‌هم به‌اندازه شأن عرفى شما باشد، که در این صورت جزو مؤونه محسوب مى‏شود و خمس ندارد. اما آیت‌الله مکارم‌شیرازی می‌فرمایند: اگر تهیه تدریجی وسایل مرقوم ممکن نباشد؛ چه این‌که تهیه دفعی آن مقدور نیست، وجوه جمع‌شده جزو هزینه سالانه محسوب می‌شود.

آیت‌الله مظاهری با تفکیک قایل‌شدن میان پس‌انداز پول جهیزیه و خرید و نگهداری خود آن می‌فرمایند: اجناس‌ خمس‌ ندارد، ولی‌ پول‌ خمس‌ دارد.

اما اگر مواردی جزو جهاز دختر قرار داده شود و طی یک سال مورد استفاده قرار نگیرد، آیت‌الله سیستانی می‌گویند که به آن‌ها خمس تعلق می‌گیرد. اما آیت‌الله تبریزی معتقدند: مقداری که از لوازم و مایحتاج زندگی بوده و مطابق شأن زن است، خمس ندارد؛ هرچند تا یک سال مورداستفاده قرار نگیرد.
نقل از پایگاه تحلیلی خبری خانواده و زنان