به مناسبت ۲۵ ذی الحجه، نزول سوره هل اتی در شأن اهل بیت علیهم السلام
سوره هل اتی، گواهی بزرگ بر فضیلت اهل بیت علیهم السلام
إنَّ الْأَبْرارَ یَشْرَبُونَ مِنْ کَأْسٍ کانَ مِزاجُها کافُوراً (۵) عَیْناً یَشْرَبُ بِها عِبادُ اللَّهِ یُفَجِّرُونَها تَفْجِیراً (۶) یُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَ یَخافُونَ یَوْماً کانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیراً (۷) وَ یُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلى حُبِّهِ مِسْکِیناً وَ یَتِیماً وَ أَسِیراً (۸) إِنَّما نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لا نُرِیدُ مِنْکُمْ جَزاءً وَ لا شُکُوراً (۹) إِنَّا نَخافُ مِنْ رَبِّنا یَوْماً عَبُوساً قَمْطَرِیراً (۱۰) فَوَقاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذلِکَ الْیَوْمِ وَ لَقَّاهُمْ نَضْرَهً وَ سُرُوراً (۱۱) (سوره انسان یا هل اتی، آیات ۵ تا ۱۱)
ترجمه: ابرار (نیکان) از جامى مى نوشند که با عطر خوشى آمیخته است. از چشمه اى که بندگان خاص خدا از آن مى نوشند، و از هر جا بخواهند آن را جارى مى سازند! آنها به نذر خود وفا مى کنند، و از روزى که عذابش گسترده است مى ترسند. و غذاى (خود) را با اینکه به آن علاقه (و نیاز) دارند به مسکین و یتیم و اسیر مى دهند. (و مى گویند:) ما شما را براى خدا اطعام مى کنیم و هیچ پاداش و تشکرى شما نمى خواهیم. ما از پروردگارمان خائفیم در آن روز که عبوس و شدید است. از این رو خداوند آنها را از شر آن روز نگه مى دارد و از آنها استقبال مى کند در حالىکه شادمان و مسرورند.
شأن نزول: ابن عباس مى گوید: حسن و حسین (علیهما السلام) بیمار شدند. پیامبر (ص) با جمعى از یاران به عیادتشان آمدند، و به على (ع) گفتند: اى ابو الحسن! خوب بود نذرى براى شفاى فرزندان خود مىکردى. على و فاطمه سلام الله علیهما و فضه که خادمه آنها بود، نذر کردند که اگر آنها شفا یابند سه روز روزه بگیرند (طبق بعضى از روایات حسن و حسین (ع) نیز گفتند ما هم نذر مىکنیم روزه بگیریم). چیزى نگذشت که هر دو شفا یافتند، در حالى که از نظر مواد غذایى دست خالى بودند؛ على علیه السلام سه من جو قرض نمود، و فاطمه سلام الله علیها یک سوم آن را آرد کرد و نان پخت. هنگام افطار سائلى بر در خانه آمد و گفت: السلام علیکم اهل بیت محمد (ص) ”سلام بر شما اى خاندان محمد! مستمندى از مستمندان مسلمین هستم، غذایى به من بدهید خداوند به شما از غذاهاى بهشتى مرحمت کند. آنها همگى مسکین را بر خود مقدم داشتند، و سهم خود را به او دادند و آن شب جز آب ننوشیدند. روز دوم را هم چنان روزه گرفتند و موقع افطار وقتى که غذا را آماده کرده بودند (همان نان جوین)، یتیمى بر در خانه آمد. آن روز نیز ایثار کردند و غذاى خود را به او دادند (بار دیگر با آب افطار کردند و روز بعد نیز روزه گرفتند). در سومین روز اسیرى به هنگام غروب آفتاب بر در خانه آمد باز سهم غذاى خود را به او دادند. هنگامى که صبح شد على علیه السلام دست حسن و حسین علیهما السلام را گرفته بود و خدمت پیامبر صلی الله علیه و آله آمدند. هنگامى که پیامبر (ص) آنها را مشاهده کرد دید از شدت گرسنگى مىلرزند! فرمود: این حالى را که در شما مىبینم براى من بسیار گران است. سپس برخاست و با آنها حرکت کرد، هنگامى که وارد خانه فاطمه سلام الله علیها شد، دید در محراب عبادت ایستاده، در حالى که از شدت گرسنگى شکم او به پشت چسبیده، و چشم هایش به گودى نشسته، پیامبر (ص) ناراحت شد. در همین هنگام جبرئیل نازل گشت و گفت اى محمد! این سوره را بگیر، خداوند با چنین خاندانى به تو تهنیت مىگوید، سپس سوره” هل اتى” را بر او خواند (بعضى گفته اند که از آیه” ان الْأَبْرارَ” تا آیه کانَ سَعْیُکُمْ مَشْکُوراً که مجموعا هیجده آیه است در این موقع نازل گشت).
منبع: تفسیر نمونه، جلد ۲۵، صفحه ۳۴۴ ” الغدیر” جلد ۳ صفحه ۱۰۷ تا ۱۱۱ و در کتاب” احقاق الحق” در جلد ۳ صفحه ۱۵۷ تا ۱۷۱ حدیث فوق از ۳۶ نفر از دانشمندان و علماى اهل سنت با ذکر ماخذ نقل شده است.
نکته:
به گفته جمعى از دانشمندان اسلامى از جمله” آلوسى” مفسر معروف اهل سنت، بسیارى از نعمت هاى بهشتى در این سوره برشمرده شده است ولى از” حور العین” که غالبا در قرآن مجید در عداد نعمت هاى بهشتى آمده مطلقا سخنى مطرح نیست، ممکن است این امر به خاطر نزول این سوره درباره فاطمه زهرا و همسر و فرزندانش مىباشد که به احترام بانوى اسلام ”حضرت فاطمه” ذکرى از” حور” به میان نیامده!
منبع: روح المعانى، جلد ۲۹، صفحه ۱۵۸
