زهد به دنیا در کلام امام علی (ع)

  رُوِیَ‏ عَنْ‏ عَلِیٍّ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ‏ عَلَیْهِ السَّلامُ قَالَ: «الزُّهْدُ فِی‏ الدُّنْیَا قَصْرُ الْأَمَلِ‏ وَ شُکْرُ کُلِّ نِعْمَةٍ وَ الْوَرَعُ عَنْ کُلِّ مَا حَرَّمَ اللَّهُ» ترجمه: بى رغبتى به دنیا عبارت است از کوتاه کردن آرزو و به جاى آوردن شکر هر نعمتى و پرهیز از هر آنچه خداوند حرام کرده است . شرح: در باب زهد نسبت به دنیا، آن که به اصطلاح ما تعریفش را می کنند، می گویند: عدم تعلّق قلب و دلی است به امور مادّیّت است. این دارای آثاری است. در این روایتی که می خوانم از امیرالمؤمنین (ع)، حضرت آن آثار بارزی را که از عدم تعلّق دل به مادّیّت است، هرچی از امور مادّی باشد، هرچی، کلّش، مجموعش؛ سه اثر بارز را ایشان می فرماید و مراد حضرت این است، که این ها گویای این است که این شخص، تعلّق ندارد دلش به دنیا.

اوّل: می فرماید: «اَلزَّهدَ فی الدُّنیا»، تعریف می خواهد بکند. عدم تعلّق قلبی به امور مادّیّت. اگر آدم خودش را بخواهد شناسایی بکند از این سه تا بفهم. اوّل می فرماید:« قَصرُ الاَمَلِ»؛ ببیند آرزوهایش توی دنیا کم است، یا آرزوهایش زیاد است؟ این آرزو، خیلی خوب، روشن است، می تواند آدم خودش را شناسایی کند، چه گونه آدمی است. اوّل می فرماید: «قَصرُ الاَمَلِ»

دوم، «وَ الشُّکرُ کُلِّ نعمة»؛ ببیند به اینکه این نعمت هایی که خدا به اش بلاخره داده دیگر، این طور نیست که نداشته باشد، بالاخره بگو ببینم راه می روی یا نمی روی؟ نفس می کشی یا نفس نمی کشی؟ اگر نمی کشی، مُردی دیگر؛ چون همۀ این ها نعمت است . گوش کن! آن یک نفسی هم که می کشی، خودش نعمت است. نعمت، مختلف و متصّل دارد، منفصل دارد، مادّی دارد، معنوی دارد، همه چیز دارد، این ها همه نعمت است. « وَ الشُّکرُ کُلِّ نعمة آیا بگو ببینم، سپاس می کنی منعمت را؟ خدا را؟ هر چقدر که بهت داده، درست است؟ بحث زیاد و کم نیست اینجا، نسبت به این هایش شاکری یا نه؟ البتّه توقّعت زیاد است. بحث توقّع ما نداریم، بحث این است که داده هایش، نسبت به داده هایش، شاکری یا نه؟ 

سوّم، «وَ الْوَرَعُ عَنْ کُلِّ مَا حَرَّمَ اللَّهُ نگاه کن، ببین به اینکه پرهیز می کنی از هر چی؟ چیزی که حرام است. حرام همه جور است. حرام که می گویند، خیال نکن فقط مال است که حرام است. نه! هر عمل حرامی، گوش کنید چه می خواهم بگویم. هر معصیتی. ببین مقیّدی به این که معصیت نکنی؟ این را هم ببین. سه تا چیز را می فرماید حضرت اینجا. آدم می تواند با این سه تا بفهمد به اینکه این، یک بهره ای از زهد نسبت به دنیا دارد یا چی؟ ندارد. خوب دقّت کنید. از این سه تا خوب آدم خوب می تواندخودش را بشناسد. آرزویت کم است یا زیاد است؟ اهل سپاس گزاری نسبت به نعمت های خدا داری یا نه؟ اهلش هستی؟ نسبت به محرمّات الهیّه، آیا مقیّدی پرهیز بکنی یا نه؟ فهمیدی؟ بفهم هست؟ اگر دیدی نیستی، بدان، هیچ بهره ای از چی؟ زهد او نداری؛ یعنی چی؟ بدان این دلت وابسته به دنیاست.

بنابراین از این طرفش، عکسش می خواهم بکنم. تعلّق به دنیا، طول امل می آورد، شد؟! شکرگزاری را از انسان می گیرد و کفران نعمت می کند؛ این را ببینید، تعلّق به دنیاست، کفران نعمت می آورد. گوش کنید. تعلّق به دنیاست که آدم را به معصیت می می کشد. وارونش کردم من، توجّه کنید. حضرت سه اثر بارز را نسبت به چی؟ به عدم تعلّق دل به دنیا مطرح فرمودند. عَنْ أَبِی الطُّفَیْلِ قَالَ سَمِعْتُ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (ع) یَقُولُ‏ الزُّهْدُ فِی‏ الدُّنْیَا قَصْرُ الْأَمَلِ‏ وَ شُکْرُ کُلِّ نِعْمَةٍ وَ الْوَرَعُ عَنْ کُلِّ مَا حَرَّمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ.

کافی جلد5، صفحه 71 – وسائل الشیعه جلد 17، صفحه 35