روز 17 دی‌ماه 1314، در اذهان تاریخی مردم، به عنوان یکی از ننگین ترین روزهای تاریخ رژیم پهلوی شناخته می شود؛ چرا که در این روز، قانون منع حجاب در ایران به اجرا درآمد.
فارغ از این که اجرای اینگونه سیاست های پلید، توسط رضا خان چه تبعاتی به دنبال داشت، هدف شناسی این اقدام استمعاری، به نوبۀ خود از اهمیت بالایی برخوردار است. از این رو، این نوشتار می‌کوشد با بهره گیری از اندیشه های حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی که «از آغاز جریان مبارزه با استبداد و استعمار، همواره در صف مقدم این حرکت قرار داشته»،[1] به این پرسش پاسخ دهد که به راستی رضاخان و دولت های استعماری از اجرای قانون کشف حجاب در ایران به دنبال چه اهدافی بوده اند.
رضاخان؛ مجری سیاست گام به گام اسلام زدایی در ایران
وقتی انگلستان، رضاخان را در سال 1304 هـ ش، بر رأس کشور گمارد، بنا شد سیاست غربی ها را اجرایی کند؛ و از آنجا که قدرت های استعماری، اسلام و به خصوص اسلام تشیع را مزاحم و مخالف خود می‌دانستند؛[2] لذا رضاخان مأمور شد تا نقشه های غرب را برای از بین بردن اسلام را عملی سازد، این ستیز با اسلام، از مبارزه با حجاب آغاز شد.[3]
نقشه ی سلطه گران در بی حجابی زنان ایرانی، از آن جهت است که حجاب جزو ضرورت های اسلام است،[4] و همه مذاهب اسلامى آن را قبول دارند.[5]
هر کس با مسلمین مقدارى معاشرت داشته باشد، مى فهمد مسلمانان به آن پایبند هستند.[6] لذا اهمیت این مساله، برای دشمنان اسلام محرز شده بود؛[7] از این رو آنان برای مبارزه با اسلام به سراغ مبارزه با حجاب در کشورهای اسلامی رفتند؛ [8] زیرا از طریق آن می توانستند، مقدمات حذف اسلام را فراهم کنند.[9]
بدین ترتیب یکی از کار هایی که به رضاخان دستور دادند کشف حجاب بود.[10] و البته رضا شاه، چقدر به زنان مملکت ما ظلم کرد تا دستور غربی ها را برای دور شدن مسلمانان از اسلام اجرایی کند.[11]
کشف حجاب با سرنیزه و تجدد آمرانۀ رضاخان
در دوران رژیم ستمشاهى ، [به بهانۀ تجدد] به راحتى قوانین اسلام را زیر پا نهادند، و گفتند فرامین الهى دِمُدِه شده و قوانین و مصوبات غرب مُد شده است، لذا قانون بى حجابى را در ایران رضاخانى به اجرا در آوردند.[12]
[رضا شاه] نیز به علت احساس حقارت و خودباختگى در برابر غربی ها در سبک لباس پوشیدن با آن که هر قومى به حکم وضع جغرافیایى و آب و هوا سنن ملّى خود ناچارند لباس و غذاى خاصّى داشته باشند منتظر دستورات غرب بود![13]
در این میان [کشف حجاب در ایران] در امتداد «سیاست تغییر لباس»[14] و گام دیگر نفوذ غربی ها در زمان رضاخان بود.[15]
در همان زمان مرحله به مرحله پیش رفتند به این معنی که اول با طرح تغییر لباس وارد شدند و بعد وارد مرحله کشف حجاب شدند،[16] لذا رضاخان برای کشف حجاب در کشور، به رؤسا و افراد تراز اول شهر های مختلف دستور به حضور همسران بی‌حجاب خود در مجالس داد و در مقابل مخالفت علما با این اقدام، نهایت خشونت را اعمال نموده و ضمن هتک حرمت بانوان محجبه در خیابان ها، علمای مخالف را به زندان افکند یا تبعیدشان کرد.[17]
مراحل دیگر تا آنجا که در این راه در نهایت حمام خون در مسجد گوهرشاد به راه انداخت و بسیاری را شهید و مجروح نمود،[18] زیرا مردم [در برابر کشف حجاب رضاخانی] مقاومت کردند.[19]
متأسفانه امروزه آثار این «بیمارى» یا لااقل «نقطه ضعف روانى» سایه شوم خود را بر [جامعه] افکنده،[20] و ما از همان زمان که رضاخان تحمیل کرد باید لباس ها و کلاه ها تغییر کند.[21] تاکنون غالباً از پوشیدن لباس هاى ملّى و محلّى خود خجالت مىکشیم و آن را نشانه عقب افتادگى مىدانیم، به عکس سعى داریم از انواع مدهاى زشت و زیبا و احیاناً مضحک و بد ترکیب و بىقواره به نام «مدهاى اروپایى و آمریکایى» تقلید نماییم.[22] در حالی که امروز عرب ها، پاکستانی ها و هندی ها لباس ملی دارند.[23]
تأسف آور تر اینکه اخیراً بر زبان برخی افتاده که ما می‌خواهیم همانند ترکیه باشیم؛ در حالی که در ترکیه فرهنگ آتاتورک حاکم بوده اما همان ها هم اخیراً دارند به سمت ما می‌آیند و فهمیده اند این فرهنگ درست نبوده و دارند برمی‌گردند و دولتمردانشان بر حجاب تأکید می‌کنند و زنان به سوی فرهنگ اسلامی برمی‌گردند و آن وقت ما می‌گوئیم می‌خواهیم به فرهنگ رضاخانی برگردیم؟![24]
به راستی ما صد ها هزار شهید دادیم که برگردیم به فرهنگ رضاخانی و آتاتورک یا فرهنگ اسلامی؟ الان همه مردم منطقه تحت تأثیر انقلاب اسلامی هستند، دولت هایی که در این کشور ها بر سر کار می‌آیند رو به ارزش ها و حجاب می‌آورند ولی یک عده ای می‌خواهند حرکت وارونه داشته باشند.[25]
کشف حجاب؛ طرحی استعماری برای ترویج فحشا و بی بندوباری
حجاب براى حفظ شخصیت زن، و جلوگیرى از انحراف جوانان، و (ممانعت از) گسترش فساد در جامعه اسلامى است.[26] لذا یکى از عوامل آلودگى به عمل منافى عفّت، بى حجابى و برهنگى و حتّى بد حجابى زنان است.[27]رضا شاه نیز زنان را مجبور به کشف حجاب کرد؛[28] تا با برداشتن حجاب، مقدّمه برهنگى، آزادى جنسى و بى بند و بارى فراهم گردد.[29]
سخن آخر: (شکست سیاست کشف حجاب در دوران رضاخان)
به راستی رضا خان چقدر به زنان مملکت ما ظلم کرد؛[30]حتی عده زیادی را در مسجد گوهرشاد در این راه شهید کردند؛ ولی مردم تسلیم نشدند و علیه رضاخان قیام کردند و حجاب اصیل را برگرداندند.[31]
همه تلاش رضاخان برای کشف حجاب، تنها وی و سلسله اش را بیش از پیش در نزد مردم منفور کرد و در نهایت انگلیس مجبور شد دست نشانده شکست خورده خود را به نقطه دورافتاده ای تبعید کند.[32]
و اینچنین رضا خان در اجرای قانون بی حجابی با شکست کامل مواجه شد؛ زیرا در محاسبات خود محبت این مردم را به اهلبیت علیهمالسّلام و تلالُؤ انوار ولایت آنها را در نظر نگرفته بود، همان نور ولایتی که در 22 بهمن 1357 متجلى شد و مبدأ تحولى عظیم در سطح جهانى گردید.[33]
پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir
منابع:
1. بیانات معظم له
2. اسرار عقب ماندگى شرق
[1] ر.ک:آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی به روایت اسناد ساواک، ص6.
[2] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در برنامه «چشمه معرفت»،شبکه سوم سیما، 13/3/1396.
[3] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در جمع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی، 25/4/1395.
[4] همان.
[5] احکام خانواده، ص33.
[6] همان.
[7] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در جمع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی، 25/4/1395.
[8] همان.
[9] همان.
[10] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در برنامه «چشمه معرفت»،شبکه سوم سیما، 13/3/1396.
[11] همان.
[12] اخلاق اسلامى در نهج البلاغه (خطبه متقین)، ج1، ص 279.
[13] اسرار عقب ماندگى شرق، ص38.
[14] یکی از سیاست های فرهنگی رضاخان، تغییر لباس بوده است که بعد از تثبیت قدرت، به مرور و در طول چند سال دنبال شد. قانون «اتحاد شکل لباس اتباع ایرانی در داخلۀ مملکت»، ۱۰ دی ۱۳۰۷ش در مجلس شورای ملّی وقت تصویب شد. بر اساس این مصوبه، «به جز برخی از روحانیان، کلیه اتباع ذکور ایران در داخلۀ مملکت مکلّف هستند که ملبّس به لباس متحدالشکل بشوند». در ادامه این مصوبه تصریح شده است که متخلفان از اجرای این قانون به جزای نقدی محکوم می شوند و اجرای آن از فروردین ۱۳۰۸ش آغاز خواهد شد؛ (تغییر لباس و کشف حجاب به روایت اسناد، ۱۳۷۸، سند شماره ۲، ص۱۱-۱۰).
[15] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در برنامه «چشمه معرفت»،شبکه سوم سیما، 13/3/1396.
[16] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در گردهمایی اساتید تفسیر اعزامی ماه مبارک رمضان، دارالقرآن علامه طباطبایی(رحمه الله علیه)، 1/3/1396.
[17] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در جمع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی، 25/4/1395.
[18] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در گردهمایی اساتید تفسیر اعزامی ماه مبارک رمضان، دارالقرآن علامه طباطبایی(رحمه الله علیه)، 1/3/1396.
[19] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در برنامه «چشمه معرفت»، شبکه سوم سیما، 13/3/1396.
[20] اسرار عقب ماندگى شرق، ص16.
[21] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در برنامه «چشمه معرفت»، شبکه سوم سیما، 13/3/1396.
[22] اسرار عقب ماندگى شرق، ص13.
[23] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در برنامه «چشمه معرفت»، شبکه سوم سیما، 13/3/1396.
[24] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه، مسجد اعظم قم، 4/3/1390.
[25] همان.
[26] احکام خانواده، ص33.
[27] والاترین بندگان، ص188.
[28] یکصد و هشتاد پرسش و پاسخ، ص 472.
[29] اخلاق در قرآن، ج2، ص319.
[30] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در برنامه «چشمه معرفت»، شبکه سوم سیما، 13/3/1396.
[31] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه، مسجد اعظم قم، 21/2/1394.
[32] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در جمع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی، 25/4/1395.
[33] اخلاق اسلامى در نهج البلاغه (خطبه متقین)، ج1، ص279.
