خلاصه ای از زندگینامه امام جواد (ع)

حضرت امام محمد تقى دهم ماه رجب سال ۱۹۵ هجری قمری در مدینه منوره چشم به جهان گشود.
پدر بزرگوارش حضرت رضا(ع) و مادر ارجمندش بانویى مصرى تبار به نام سبیکه بود. ریحانه و خیزران از دیگر نامهاى مادر امام جواد است.
حضرت امام محمد تقى دهم ماه رجب سال ۱۹۵ هجری قمری در مدینه منوره چشم به جهان گشود.
پدر بزرگوارش حضرت رضا(ع) و مادر ارجمندش بانویى مصرى تبار به نام سبیکه بود. ریحانه و خیزران از دیگر نامهاى مادر امام جواد است.
قال علی (ع):
لَا تَکْمُلُ الْمَکَارِمُ إِلَّا بِالْعَفَافِ وَ الْإِیثَار
مکارم اخلاق به کمال نمى رسد، مگر با پاکدامنى و از خود گذشتگى.
تصنیف غررالحکم و درالکلم ص 256 ، ح 5418
حجت الاسلام درویش پور کاخکی امام جماعت حسینیه فاطمیه کاخکی های مقیم مرکز ؛هفته گذشته بین الصلاتین در مورد خمس مطالب زیر را مطرح نمودند :
اَطْیَبُ الْعَیْشِ القَناعَةُ
خوشترین زندگى، زندگى با قناعت است.
غررالحکم، ح 2918
قال الرضا(ع):
مَنْ زَارَ الْمَعصُومَةَ بِقُمْ کَمَنْ زَارَنى.
هرکس معصومه را در قم زیارت کند،مانند کسى است که مرا زیارت کرده است.
ناسخ التواریخ، ج ٣، ص ٦٨
همانطور که میدانید دختر بزرگوار امام موسی کاظم(علیهالسلام) امام هفتم شیعیان، حضرت فاطمه معصومه(سلاماللهعلیها) در قم مدفون هستند و مورد توجه عاشقان اهل بیت عصمت و طهارت(علیهمالسلام) قرار دارند. در این نوشتار به بیان اندکی از عظمت این بانوی بزرگ اسلام میپردازیم.
این بانوی بزرگ اسلام و تشیع در نزد خداوند متعال و ائمه اطهار(علیهمالسلام) دارای جایگاه و مقام بلندی است به نحوی که مورد توجه سه امام معصوم بوده و زیارت ایشان توسط امام صادق، امام رضا و امام جواد(علیهمالسلام) مورد تاکید قرار گرفته و هر سه امام همام بیان داشتهاند که زیارت این بانوی بزرگ، رسیدن به بهشت را به همراه دارد، البته به شرط معرفت به او؛ به طور مثال امام رضا(علیهالسلام) فرمودند: ««من زارها عارفاً بحقها فله الجنه: هر کس او را زیارت کند در حالیکه به حق او معرفت دارد، بهشت برای اوست».[1]
تمام تاکید روایت بر روی قید «عارفا بحقها» است، ما در این نوشتار تلاش خواهیم کرد، مقداری این حق را توضیح دهیم تا ان شاءالله با معرفت به مقام رفیع این بانوی نمونه، او را زیارت کنیم. ممکن است برخی که با روایات معصومین(علیهمالسلام) آشنایی کافی ندارند، با خود بگویند حضرت معصومه(سلاماللهعلیها) نیز مانند یکی دیگر از امامزادگان است و فرقی با آنان ندارد و همانطور که به زیارت یک امامزاده دیگر میروند به زیارت حضرت نیز بروند و با این دید او را زیارت کنند که خیلی جایگاه عظیمی ندارد؛ اما این دید اشتباه است و باید گفت این بانوی بزرگ جهان تشیع بسیار والا مقام بوده و دارای عظمتی بسیار است، ما در این مطلب روایاتی را که در عظمت ایشان وارد شده است را بیان کردیم.
اگر به زیارتنامه این بانوی عظیم دقت کنیم، خواهیم دید این عبارت در شأن ایشان وارد شده است: «یا فاطمة إشفَعی لی فی الجنة فإن لَکِ عِندَ الله شأناً من الشأن: ای فاطمه، من را در بهشت شفاعت کن، که همانا برای تو در نزد خداوند متعال شأن و مرتبهای بزرگ است» این زیارت از امام رضا(علیهالسلام) وارد شده است، پس گرفته شده از لسان معصوم است؛ لذا بدون شک حقیقت را بیان میکند، پس حضرت معصومه(سلاماللهعلیها) دارای مقامی عظیم در نزد خداوند متعال است که امام معصوم را بر آن داشته است که از او تجلیل کند.
همچنین این شأن و مرتبه آنقدر بالا و عالیست که باعث شده است خداوند
متعال به او مقام شفاعت عطا کند؛ مقام شفاعت هرگز مقامی کوچک و کمارزش
نیست که خداوند متعال آنرا به راحتی به هر کسی بدهد، بلکه باید شخص در نزد
خداوند متعال دارای قرب و مقام خاصی باشد، تا خداوند متعال به او اینچنین
عنایت کرده و مقام شفاعت را بدهد.
حضرت آیت الله جوادی آملی نیز معتقد است معرفت به حق حضرت
معصومه(سلاماللهعلیها) این است که انسان به مقام و جایگاه او در نزد
خداوند متعال پی ببرد و اقرار کند که ایشان دارای این مقام است. ایشان در
تبیین این بخش از زیارت حضرت معصومه «یا فاطمة إشفَعی لی فی الجنة فإن لَکِ
عِندَ الله شأناً من الشأن» فرمودند: «کسی حق شفاعت دارد که در کنار عدالت
الهی از مظاهر اسمای حسنای خدا باشد. خداوند اگر با عدل خودش با ما رفتار
کند، بسیاری از انسانها آسیب خواهند دید، ولی اگر رحمت او ضمیمهی عدل او
گردد، در این صورت به این کار «شفاعت» میگویند، شما میبینید همه مراجع
بزرگ در کنار قبر کریمه اهل بیت(سلاماللهعلیها) میگویند از ما شفاعت
نما، زیرا در قیامت همگان به شفاعت خاندان پیامبر(صلیاللهعلیهوآله)
نیازمندند.
آنها که اهل بهشتاند به برکت شفاعت، درجاتشان رفیع میشود، همه شیعیان و کسانی که دینشان مورد رضایت خداوند است، نیازمند به شفاعتاند، یا در نجات از جهنّم یا در تخفیف از عذاب و ورود به بهشت یا در ترفیع درجات بهشت، به هر تقدیر در همه این مراحل و درجات به شفاعت نیازمندند. اینکه همه بزرگان در پیشگاه این کریمه عرض میکنند «..إشفَعی لی فی الجنة فإن لَکِ عِندَ الله شأناً من الشأن» معلوم میشود که وجود مبارک این کریمه از ولایت الهی برخوردار است و با قرآن همراه است و از قرآن جدا نمیشود، چنین مقامی را اگر کسی بشناسد و آن حضرت را با این معرفت زیارت کند، استحقاق بهشت را خواهد داشت».[2]
بنابراین با توجه به روایات و این زیارتنامهی زیبا میتوان به جایگاه و شأن این بانوی بزرگ اسلام پی برد، باید دانست که حضرت معصومه(سلاماللهعلیها) مانند حضرت ابوالفضل العباس و حضرت علی اکبر و حضرت زینب کبری دارای شأن و مقامی بیبدیل است و قابل قیاس با دیگر امامزادگان نیست و این مقام آنقدر بالا و عالیست که خداوند متعال به ایشان مقام شفاعت را عطا فرموده است. همچنین باید دانست که حضرت در سایه بندگی، عبادت و طهارت نفس به این مقام رسیده است و گویای بزرگی و منش بالای ایشان است.
در نتیجه: به نظر میرسد قید «عارفا بحقها» به این
معناست که بدانیم ایشان با بقیه امامزادگان در شأن و مرتبه و جایگاه فرق
دارد، و دارای شأن و مقامی بس بالاست؛ این مقام اولا: در سایه تربیت و
تزکیه نفس و طهارت روح و عبادات طولانی به دست آمده است. ثانیا: پاداش این
عبادات و این منزلت، مقام شفاعت است که خداوند متعال به ایشان داده است.
---------------------------------------------------------
پینوشت
[1]. بحارالأنوار، ج 48، ص317.
[2]. خبرگزاری مهر
روى القاضى نور اللّه عن الصادق علیه السلام قال:
إِنَّ لِلَّهِ حَرَماً وَ هُوَ مَکَّةُ أَلَا إِنَّ لِرَسُولِ اللَّهِ حَرَماً وَ هُوَ الْمَدِینَةُ أَلَا وَ إِنَّ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ حَرَماً وَ هُوَ الْکُوفَةُ أَلَا وَ إِنَّ قُمَّ الْکُوفَةُ الصَّغِیرَةُ أَلَا إِنَّ لِلْجَنَّةِ ثَمَانِیَةَ أَبْوَابٍ ثَلَاثَةٌ مِنْهَا إِلَى قُمَّ تُقْبَضُ فِیهَا امْرَأَةٌ مِنْ وُلْدِی اسْمُهَا فَاطِمَةُ بِنْتُ مُوسَى وَ تُدْخَلُ بِشَفَاعَتِهَا شِیعَتِی الْجَنَّةَ بِأَجْمَعِهِمْ.
خداوند حرمى دارد که مکه است پیامبر حرمى دارد و آن مدینه است و حضرت على (ع) حرمى دارد و آن کوفه است و قم کوفه کوچک است که از 8 درب بهشت سه درب آن به قم باز مى شود - زنى از فرزندان من در قم از دنیا مى رود که اسمش فاطمه دختر موسى (ع) است و به شفاعت او همه شیعیان من وارد بهشت مى شوند . بحارالانوار(ط-بیروت) ج 57 ، ص 228 ، ح 59
عن سعد عن الرضا(ع) قال:
یا سعد من زارها فله الجنة
بحارالانوار(ط-بیروت) ج 57 ، ص 228 ، ح 60
حَدَّثَنَا أَبِی وَ مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَکِّلِ
رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالا حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ
بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ سَعْدٍ
قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا ع عَنْ زِیَارَةِ فَاطِمَةَ بِنْتِ
مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ ع فَقَالَ مَنْ زَارَهَا فَلَهُ الْجَنَّةُ.
عیون اخبار الرضا ج 2 ، ص 267
امام رضا (ع) فرمود- کسى که حضرت فاطمه معصومه را زیارت کند پاداش او بهشت است .
حَدَّثَنِی أَبِی وَ أَخِی وَ الْجَمَاعَةُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ
إِدْرِیسَ وَ غَیْرِهِ عَنِ الْعَمْرَکِیِّ بْنِ عَلِیٍّ
الْبُوفَکِیِّ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنِ ابْنِ الرِّضَا ع قَالَ:
مَنْ زَارَ قَبْرَ عَمَّتِی بِقُمَّ فَلَهُ الْجَنَّةُ.
کامل الزیارات ص 324
امام جواد علیه السلام - کسى که عمه ام را در قم زیارت کند پاداش او بهشت است .
امام رضا علیه السلام :
من زارها عارفاً بحقّها فله الجنة(1)
کسى که آل حضرت را زیارت کند در حالى که آگاه و متوجه شأن و منزلت او باشد به بهشت مى رود.
لقب «معصومه» را امام رضا(ع) به خواهر خود عطا فرمود:
آن حضرت در روایتى فرمود:
«مَنْ زَارَ الْمَعصُومَةَ بِقُمْ کَمَنْ زَارَنى.» (2)
«هرکس معصومه را در قم زیارت کند،مانند کسى است که مرا زیارت کرده است.»
این لقب، که از سوى امام معصوم به این بانوى بزرگوار داده شده، گویاى جایگاه والاى ایشان است.
امام رضا(ع) در روایتى دیگر مى فرماید:
هرکس نتواند به زیارت من بیاید، برادرم را در رى یا خواهرم را در «قم» زیارت کند که ثواب زیارت مرا در مى یابد.
لقب دیگر حضرت معصومه(س) «کریمه اهل بیت» است. این لقب نیز بر اساس رؤیاى صادقانه یکى از بزرگان، از سوى اهل بیت به این بانوى گرانقدر داده شده است. ماجراى این رؤیاى صادقانه بدین شرح است :
مرحوم آیت اللّه سیّد محمود مرعشى نجفى، پدر بزرگوار آیت اللّه سید شهاب الدین مرعشى (ره) بسیار علاقه مند بود که محل قبر شریف حضرت صدّیقه طاهره (س) را به دست آورد. ختم مجرّبى انتخاب کرد و چهل شب به آن پرداخت. شب چهلم پس از به پایان رساندن ختم و توسّل بسیار، استراحت کرد. در عالم رؤیا به محضر مقدّس حضرت باقر(ع) و یا امام صادق (ع) مشرّف شد.
امام به ایشان فرمودند:
«عَلَیْکَ بِکَرِیمَةِ اَهْل ِ الْبَیت ِ.»
یعنى به دامان کریمه اهل بیت چنگ بزن .
ایشان به گمان اینکه منظور امام (ع) حضرت زهرا(س) است، عرض کرد: «قربانت گردم، من این ختم قرآن را براى دانستن محل دقیق قبر شریف آن حضرت گرفتم تا بهتر به زیارتش مشرّف شوم.»امام فرمود: «منظور من، قبر شریف حضرت معصومه در قم است.» سپس افزود:«به دلیل مصالحى خداوند مى خواهد محل قبر شریف حضرت زهرا(س) پنهان بماند; از این رو قبر حضرت معصومه(س) را تجلّى گاه قبر شریف حضرت زهرا(س) قرار داده است. اگر قرار بود قبر آن حضرت ظاهر باشد و جلال و جبروتى براى آن مقدّر بود، خداوند همان جلال و جبروت را به قبر مطهّر حضرت معصومه(س) داده است.»مرحوم مرعشى نجفى هنگامى که از خواب برخاست، تصمیم گرفت رخت سفر بر بندد و به قصد زیارت حضرت معصومه (س) رهسپار ایران شود. وى بى درنگ آماده سفر شدو همراه خانواده اش نجف اشرف را به قصد زیارت کریمه اهل بیت ترک کرد. (3)
1- بحارالانوار(ط-بیروت) ج ٤٨ ، صفحه 317
2- ناسخ التواریخ، ج ٣، ص ٦٨، به نقل از کریمه اهل بیت، ص ٣٢
3- زبدة التصانیف، ج ٦، ص ١٥٩، به نقل از کریمه اهل بیت، ص ٣
درباره
فضیلت زیارت حضرت معصومه (علیهاالسلام) روایات متعددّی از سوی امامان
معصوم علیهمالسلام صادر گردیده است که هم بر منزلت و قداست این بانوی
بزرگوار دلالت میکند و هم پاداش زیارتش را بیان میدارد؛ پاداشی بزرگ و بی
مانند که همانند آن برای غیر امام معصوم علیهالسلام کم نظیر است.
اینک چند روایت نقل میکنیم:
1. امام رضا علیه السلام فرمود: «مَنْ زارَها فَلَهُ الْجَنَّةُ»(1)؛ «کسی که فاطمه معصومه را زیارت کند بهشت برای او خواهد بود.»
2. امام جواد علیه السلام فرمود: «مَنْ زارَ قَبْرَ عَمَّتی بِقُمَّ فَلَهُ الْجَنَّةُ»(2)؛ «کسی که قبر عمهام را در قم زیارت کند، بهشت برای او است.»
3. امام رضا علیه السلام فرمود: «مَنْ زارَها عارِفاً بِحَقِّها فَلَهُ الْجَنَّةُ»(3)؛ «کسی که فاطمه معصومه را زیارت کند، در حالی که حق او را بشناسد، بهشت برای او است.»
4. امام صادق علیه السلام فرمود: «... وَ لَنا حَرَماً و هُو قُمُّ و سَتُدْفَنُ فیها اِمْرَأَةٌ مِنْ وُلْدی تُسمَّی فاطِمَةَ، مَنْ زارَها وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ»(4)؛ «... و برای ما حرمی است و آن شهر قم است و به زودی زنی از فرزندان من در آن جا دفن میشود که نامش فاطمه میباشد. هر کس او را زیارت کند، بهشت برای او واجب است.»
5. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «مَنْ زارَنی اَوْ زارَ اَحَداً مِنْ ذُرِّیَّتی، زُرْتُهُ یومَ الْقِیامَةِ فَاَنْقَذْتُهُ مِنْ اَهْوالِها»(5)؛ «آن کس که مرا یا یکی از فرزندانم را زیارت کند، روز قیامت او را دیدار خواهم کرد و از ترس و وحشت آن روز، نجاتش خواهم داد.»
در کتاب تحفة المظفریه فی تذکرة اولاد الائمة در شرح اولاد حضرت امام همام موسی الکاظم علیهالسلام ذکر شده که در ثواب زیارت حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام مدفونه در قم، چهار حدیث از سه امام وارد شده است.
1- از حضرت امام جعفر صادق علیه السلام که میفرماید: به درستی که از برای خداوند تعالی حرمی است که او مکه است، و از برای حضرت رسول صلی الله علیه وآله حرمی است که او مدینه است، و از برای حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام حرمی است که او کوفه است، و از برای ما اهل بیت حرمی است که او قم است. زود است دفن شود در او زنی از فرزندان من که اسم او فاطمه است: «من زارَها وَجَبت له الجنّة(6)؛ کسی که زیارت کند او را، بهشت بر او واجب است»، و در خبر دیگری آمده است: «اِنَّ زیارتها تعادل الجنّة.»(7)
2- از حضرت علی بن موسی الرضا علیهماالسلام در جواب سعد بن سعد که سؤال میکند از فاطمه دختر موسی بن جعفر علیهماالسلام، میفرماید: «من زارها فله الجنة»(8)؛ کسی که زیارت کند او را به بهشت میرود.
3- نیز از آن حضرت است که میفرماید به سعد، از ما نزد شما قبری است؟ عرض میکند: بلی، پدر و مادرم به فدای تو باد! فاطمه دختر موسی بن جعفر است؟ میفرماید: «من زارها عارفاً بحقها فله الجنة»(9)؛ کسی که با معرفت و شناخت ایشان را زیارت کند، پاداشش بهشت است.
4- حضرت امام محمد تقی علیه السلام میفرماید: «من زار عمّتی بقم فله الجنّة»(10)؛ کسی که زیارت کند عمه مرا در قم، بهشت برای او است.
پینوشتها:
1- کامل الزیارات، ص 536، ح 826/ بحارالانوار، ج 102، ص 265/ ثواب الاعمال، ص 124/ عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 267.
2- کامل الزیارات، ص 536، ح 827.
3- بحارالانوار، ج 102، ص 266.
4- همان، ص 267.
5- کامل الزیارات، ص 11.
6- بحارالانوار، ج 48، ص 316 - 317.
7- مفاتیح الجنان، ص 1023؛ بحار، ج 48، ص 317.
8- بحارالانوار، ج 48، ص 316 - 317.
9- بحارالانوار، ج 48، ص 316 - 317.
10- همان، ج 102، ص 265 - 266.
منابع:
قم در عصر حضور ائمه و غیبت صغری، غلامعلی عباسی.
شرح احوال حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام و امامزادگان شهر قم، تألیف شیخ محمدجواد شاه عبدالعظیمی .
قال الصادق (ع)
أَفضَلُ الأعمَالِ إلَی الله الصَّلاة لِوقتِها و بِرُّ الوالِدَین و الجَهادُ فِی سَبِیل الله
بهترین اعمال نزد خداوند، نمازاول وقت است. پس از آن نیکی بر پدر و مادر، و سپس جهاد در راه خدا است.
بحار الانوار، ج 3، ص 85